PREFERENCJE KONSUMENA

Wybierając koszyk A na linii ograniczenia budżetowego konsument wprost ujawnił swoje preferencje. Jeżeli koszyk B był również dostępny dla konsumenta, to oznacza, że preferuje on A bardziej niż B. Koszyk A jest również preferowany w stosunku do wszystkich koszyków dóbr znajdujących się poniżej ograniczenia budżetowego. Koszyk C nie jest w ogóle dostępny dla konsumenta. Nie możemy nic o nim powiedzieć.

Przy ograniczeniu budżetowym m1 konsument preferuje koszyk A w stosunku do koszyka B. Po zmianie dochodu konsumenta ograniczenie przesuwa się z m1 do m2. Przy tym ograniczeniu konsument preferuje C w stosunku do B. Po połączeniu tych informacji uzyskujem, że konsument preferuje A w stosunku do B. Gdybyśmy zmieniali ograniczenie budżetowe i łączyli zmieniające się informacje o preferencjach konsumenta, to uzyskalibyśmy krzywą obojętności.

Przy początkowym ograniczeniu budżetowym m1 konsument dokonuje wyboru koszyka A. Po zmianie warunków rynkowych ograniczenie budżetowe przesuwa się do m2. Konsument dowolnie może wybrać koszyk B. Jednak wybiera on koszyk C. Początkowo A było preferowane w stosunku do C. Po zmianie warunków rynkowych C jest preferowane w stosunku do A. Często zmiana warunków rynkowych wpływa na zmianę preferencji konsumenta. To jest przykład testu na racjonalność konsumenta.

Na tym rysunku wybór koszyka B jest lepszy niż wybór koszyka A. Linia m1 przedstawia ograniczenie budżetowe w okresie późniejszym (badanym) niż linia m0 obrazująca sytuację w okresię bazowym.
W okresie badanym zapłaci on za wybrany koszyk B

.
Natomiast koszyk A w cenach z okresu badanego będzie kosztowałby. Relacja wydatków na koszyk B do wydatków na koszyk A w cenach z okresu badanego nazywana jest indeksem Paashego. Indeks ten jest większy od 1. Oznacza to, że sytuacja konsumenta w okresie badanym poprawiła się w stosunku do okresu bazowego.

W sytuacji pokazanej na tym rysunku niemożliwe jest porównanie cen z obu okresów. Po zmianie warunków rynkowych i przesunięciu ograniczenia budżetowego z m0 na m1 koszyk A stanie się niedostępny dla konsumenta (będzie leżał powyżej m1), a więc niemożliwe będzie wyrażenie wartości tego koszyka w cenach z okresu badanego. Nie można porównać tych koszyków i określić, który wybór będzie lepszy (poprawi sytuację konsumenta).

Po zmianie ograniczenia budżetowego z m1 na m2 punkt A nadal pozostanie dostępny dla konsumenta

Po zmianie ograniczenia budżetowego z m1 na m2 konsument zachowa ten sam poziom użyteczności U1.

Zakładamy, że mamy do dyspozycji 120 godzin czasu wolnego w tygodniu. Jednocześnie mamy tzw. dobrą ciocię i otrzymujemy pieniądze za nic (konsumpcja nie związana z pracą). Przy tak określonych zasobach pracy i czasu wolnego znajdujemy się w punkcie A. Załóżmy, że idziemy do pracy. Wówczas zmniejsza się zasób naszego czasu wolnego, ale wzrasta konsumpcja o wartość płacy W. Znajdziemy się wtedy w punkcie B. Nachylenie krzywej obojętności U3 przechodzącej przez B wynosi - W. Jest to koszt utraconych możliwości. Punkt C przedstawia sytuację totalnego pracoholika. Wartość konsumpcji w tym punkcie wynosi 120W+

To czy wzrost płacy spowoduje zwiększenie podaży pracy, zależy od poziomu dochodu pracowników. Niska płaca (10/h) nie motywuje do podjęcia pracy. Gdy płaca wzrośnie do poziomu, np. 20/h, to więcej osób będzie skłonnych podjąć płace, gdyż zwiększą się ich koszty utraconych możliwości. Przeważy tutaj efekt substytucyjny.
Po osiągnięciu pewnego poziomu płac, np. 50/h pracownicy dojdą do wniosku, iż mniejszy czas pracy zapewnia im wysoki dochód. Zacznie przeważać efekt majątkowy. Będą mniej czasu poświęcali na pracę, gdyż czas wolny stanie się dla nich cenniejszy.

Ile należy płacić bezrobotnym ?
W początkowej sytuacji pracownik znajduje się w punkcie A. Pracuje R1 godzin i jego konsumpcja wynosi c1. Nagle zakład pracy podejmuje decyzję o jego zwolnieniu. Jaką powinien otrzymać rekompensatę ? Może on otrzymać mniej niż wynosiła jego płaca, ale jego dochód realny nie powinien ulec zmianie. Powinien pozostać na tej samej krzywej obojętności. Taką sytuację przedstawia punkt B. Zatem wysokość zasiłku powinna umożliwić bezrobotnym zachowanie takiego samego poziomu użyteczności, jaki osiągali oni przed zwolnieniem z pracy.

Gospodarka Robinsona Kruzoe
Żyjący samotnie na wyspie Robinson Kruzoe ma do wyboru tygodniowo 10 ryb i 15 kokosów. Nie może on zmienić tej kombinacji dóbr. Zakładamy, że Robinson odkrywa, iż w rzeczywistości żyje on na jednej z wysp archipelagu. Na centralnej wyspie tego archipelagu może on sprzedać posiadane przez siebie dobra po cenach pK = 1 i pR = 1. On jedzie na tą wyspę i sprzedaje wszystko. Wówczas będzie dysponował dochodem w wysokości 25. Jeśli Robinson nie lubił kokosów, to obecnie jego sytuacja się poprawi, gdyż cały dochód będzie mógł przeznaczyć na zakup ryb, a całkowicie zrezygnuje z konsumpcji kokosów. Przesunie się wtedy na wyższą krzywą użyteczności.
Spadek ceny jednego z dóbr spowoduje relatywny wzrost ceny drugiego i obrót linii budżetu wokół punktu A.

Problem 2
Jak motywować pracownika do podjęcia dodatkowej pracy ?

W wyjściowej sytuacji pracownik pracował c1 godzin, a r1 godzin poświęcał na czas wolny. Znajdował się on na krzywej obojętności U1. Podwyższenie pensji spowodowało przesunięcie się linii ograniczenia budżetowego z m1 do m2 oraz spadek liczby przepracowanych godzin do c2. Zadziałały tutaj dwa efekty. Efekt substytucyjny oznacza pozostanie na tej samej krzywej obojętności U1. Na rysunku jest to przejście z punktu A do B. Oznacza to, że czas wolny stał się relatywnie droższy i pracownicy chcą więcej pracować.
Efekt dochodowy oznacza, że w wyniku podwyżki pensji wzrósł realny dochód pracowników (ograniczenie budżetowe przesunie się z m1 do m2). Z punktu B przechodzimy do punktu C na krzywej obojętności U2. Efekt całkowity zmiany pensji jest sumą efektu substytucyjnego (ujemnego) i efektu dochodowego (dodatniego). W rezultacie oba te efekty się znoszą i w wyniku podwyższenia pensji następuje zmniejszenie czasu pracy, jeśli przeważy efekt dochodowy. Natomiast, gdy efekt substytucyjny będzie większy, to będziemy więcej pracować.

Obniżenie dopłat socjalnych spowoduje spadek dochodów pracowników. Ich ograniczenie budżetowe przesunie się z m1 do m2. Jednocześnie zmniejszy się konsumpcja ich czasu wolnego. Efekt dochodowy i substytucyjny zadziałają w tym samym, ujemnym, kierunku. Ludzie będą chcieli więcej pracować, aby zachować ten sam poziom dochodu.

Przed pojawieniem się związku zawodowego rynek pracy znajduje się w równowadze. Płaca wynosi w* przy zatrudnieniu L*.
Związek zawodowy ustala płacę minimalną na poziomie w1. Przy tym poziomie płac podaż pracy wynosi s, natomiast popyt na pracę wynosi d. Na rynku występuje nadwyżka podaży pracy, czyli bezrobocie.



		PREFERENCJE KONSUMENTA preferencje konsumenta kształtowanie indeksów cenowych efekt dochodowy i substytucyjny zmiany ceny czas wolny ,a praca odwrócona funkcja podaży pracy klasyczna teoria bezrobocia Obserwując konsumenta zwracamy uwagę na jego dochód nominalny, na ceny dóbr oraz jakiego wyboru on dokonuje w określonych warunkach Kształtowanie indeksów cenowych Efekt dochodowy i substytucyjny zmiany ceny Efekt dochodowy i substytucyjny zmiany jest przydatny m. in. do zdefiniowania dochodu realnego. W mikroekonomii istnieją dwa podejścia do określenia dochodu realnego: 1. Zachować dochód realny oznacza, że można po zmianie cen i dochodu konsumować ten sam koszyk dóbr. 2. Zachowanie dochodu realnego oznacza zachowanie poziomu użyteczności. Ograniczenie zasobowe Wybór czas wolny-konsumpcja W mikroekonomii praca jest złem, gdyż za pracę trzeba płacić. Ludzie za to, że pracują mogą uzyskać dochód, dzięki któremu zwiększają swoją konsumpcję. *Ingerencja rządu na rynku pracy* Ingerencja rządu na rynku pracy powoduje obniżenie dochodu, gdyż państwo, aby dać zapomogi biednym musi zabrać bogatszym (podatki). Niebieski ptak chciałby tylko konsumować, lecz nie pracować. Przed pojawieniem się rządu musiał on minimalnie pracować, aby móc konsumować (Un1). Po ingerencji rządu sytuacja niebieskiego ptaka poprawiła się. Może on nie pracować w ogóle, a jego konsumpcja wzrosła (Un2). Natomiast sytuacja pracusia była dużo lepsza przed ingerencją rządu (Up3) niż po pojawieniu się rządu (Up1). Zatem, kiedy państwo ingeruje na rynku pracy, to opłaca się być niebieskim ptakiem. Zła redystrybucja dochodu powoduje osłabienie motywacji do pracy. Dawanie pieniędzy za nic jest złym rozwiązaniem. Lepszym wyjściem są np. prace interwencyjne. Odwrócona funkcja podaży pracy Ten model odpowiada na pytanie, co się stanie, gdy zostaną zwiększone pensje ? Kontestator Ludzie stają się pracoholikami, ponieważ ciągle rosną ich aspiracje i chcą zapewnić sobie jak najwyższy poziom życia. Kontestatorzy mają zaplanowany poziom dochodu, który chcą osiągnąć, aby żyć na godziwym poziomie. Po osiągnięciu tego poziomu ograniczają swój czas przeznaczany na pracę. Wtedy w ich życiu automatycznie pojawia się czas na rodzinę, kulturę i samorozwój. Elastyczność podaży pracy względem płacy jest zróżnicowana w zależności od grup społecznych. Samotni kawalerowie będą bardziej skłonni podjąć dodatkową pracę w wyniku wzrostu płacy. Natomiast w dwuosobowych gospodarstwach domowych oboje będą mniej skłonne do podejmowania nowej pracy. Przeważy efekt dochodowy. W gospodarstwach wieloosobowych głowy rodzin będą nakłaniane do podejmowania dodatkowej pracy i zwiększania dochodu (badanie amerykańskie). Określenie z góry tego, jaki będzie efekt całkowity podwyżki pensji jest niemożliwe, gdyż nie wiadomo, w jaki sposób efekt ten rozłoży się pomiędzy efekty: dochodowy i substytucyjny. Skuteczniejszym sposobem motywacji do podjęcia dodatkowej pracy jest obniżenie dochodu nie związanego z pracą (np. zasiłki). Wówczas efekt całkowity będzie jednoznaczny (przy założeniu, że czas wolny jest dobrem normalnym, rys. 2). Kolejnym sposobem motywacji do podejmowania dodatkowej pracy jest podwyższenie stawki płac za godziny ponadwymiarowe. To mobilizuje pracowników do pozostawania dłużej w pracy. Klasyczna teoria bezrobocia W mikroekonomicznym klasycznym modelu bezrobocia podaż pracy jest równa popytowi na pracę. Przy danym poziomie płacy wszyscy są zatrudniani. Bezrobocie pojawia się, gdy na rynek pracy wkracza związek zawodowy, który ustala płacę minimalną. Model ten obrazuje pewne tendencje w gospodarce. Np. jeśli pracodawcy są obciążeni zbyt wysokimi płacami, to przerzucają się oni na maszyny. Zobacz też: systemy motywacyjne- jak zmotywować pracownika ?