ASYMETRYCZNA INFORMACJA

moral hazard (pokusa nadużycia)
moral hazard z ukrytą informacją
adverse selection (selekcja negatywna)

Zakładamy, że na rynku istnieje asymetryczna informacja, tzn. nie wszyscy wiedzą wszystko o tym, co się dzieje na rynku (nie ma pełnej informacji).
Zakładamy, że teraz w naszej grze bierze udział dwóch graczy: Mr Jones (pryncypał) oraz Mr Smith (agent).
Pryncypał jest osobą mniej poinformowaną. Natomiast agent jest osobą lepiej poinformowaną. Zatem na początku istnieje nierównowaga, jeśli chodzi o poinformowanie.

1. Moral hazard (pokusa nadużycia)
Jest to sytuacja, w której pryncypał zawiera z agentem kontrakt. Agent akceptuje kontrakt lub odrzuca go. W wyniku akceptacji kontraktu podejmuje on pewien wysiłek. Na tym etapie do gry wchodzi natura, która zaburza działania agenta. W wyniku tego pryncypał nie ma pełnej informacji o tym, jak duży wysiłek podjął agent. Najważniejsze w tym modelu jest właściwe sformułowanie kontraktu. Należy tak ułożyć kontrakt, aby agent był zmuszony do podjęcia maksymalnego poziomu wysiłku.

W rzeczywistości pryncypałem może być np. menedżer w firmie a agentem pracownik. W tym przypadku kontraktem jest umowa o pracę zawierana między menedżerem a pracownikiem.
W innym przypadku pryncypałem może być firma ubezpieczeniowa a agentem-osoba, która się ubezpiecza. Podpisują oni kontrakt-polisę ubezpieczeniową. W tymże kontrakcie agent zobowiązuje się dbać o przedmiot ubezpieczenia (np. samochód). Może on rzeczywiście o niego dbać (wysiłek) albo nie. Jeśli ubezpieczenie jest pełne, to agent nie dba o samochód (bo i tak w razie wypadku zostanie mu wypłacona pełna wartość samochodu). Firma, dając niepełne ubezpieczenie, zmusza agenta do dbałości o samochód.
W kolejnym przykładzie pryncypałem jest społeczeństwo a agentem złodziej. Zawierają oni kontrakt, którym jest kodeks karny. Złodziej podejmuje wysiłek, żeby nie wrócić do więzienia. Za pomocą tego modelu można wyjaśnić następujący problem: Czy lepiej jest karać surowo, czy też doprowadzić do nieuchronności kary ?

2. Moral hazard z ukrytą informacją

W tym modelu natura przyjmuje dwa stany: niski albo wysoki. Agent zna poziom stanu natury, natomiast pryncypał-nie. W związku z tym agent informuje pryncypała o stanie natury i o wysiłku, jaki podjął w zależności od tego stanu. Informacja przekazywana pryncypałowi musi być adekwatna do stanu natury.

Przykład 1: Firma (np. Avon) zatrudnia konsultantki (agent) zajmujące się sprzedażą jej produktów. Zatem, aby się zatrudnić, konsultantka zawiera z firmą kontrakt. Ingerencja natury może polegać na tym, że jedna z konsultantek pracuje w Warszawie, a druga w Rzeszowie. Wówczas konsultantka z Warszawy sprzeda na swoim terenie więcej produktów niż jej koleżanka z Rzeszowa (Warszawa jest większym miastem). Dobrą formą kontraktu jest tutaj wynagrodzenie w postaci prowizji od wielkości sprzedaży. Wówczas konsultantki będą dostarczały firmie prawdziwej informacji o sytuacji na swoim terenie. Jednak to nie wystarczy (co będzie, gdy firma wyśle swoją konsultantkę w rejon strukturalnego bezrobocia ?). Dodatkowo należałoby obliczać średnią sprze-daż w poszczególnych regionach. Konsultantki, które osiągnęłyby sprzedaż poniżej średniej, byłyby karane.

Przykład 2: Pryncypał-udziałowiec posiadający akcje danej firmy, agent-zarząd tej firmy (własność firmy oddzielona jest od zarządu). Zarząd zna stan natury, czyli wie jaka jest sytuacja firmy. Wysyła on sygnał zatrudniając firmę konsultingową, która podaje do publicznej wiadomości informacje o stanie firmy. Niestety, często te informacje bywają fałszywe, co prowadzi do bankructwa firmy (np. Enron). W tym przypadku agent wysyła pryncypałowi fałszywy sygnał o stanie natury. Kontrakt nie obejmował uprawnień nadzorczych właściciela w stosunku do zarządu.

3. Adverse selection (selekcja negatywna)

Na początku natura obdarza jakąś osobę lub przedmiot konkretnymi cechami.

Przykład 1: Sprzedawca używanych samochodów (agent) wie, w jaki sposób natura obdarzyła dany samochód (czy miał on podkręcony licznik, wyklepaną karoserię, itp.). Pryncypał (kupujący) zawiera z agentem kontrakt (umowa kupna-sprzedaży). Jeśli na placu jest połowa samochodów dobrych i połowa wraków, to zostaną sprzedane wraki, gdyż ustalona zostanie średnia cena samochodu. Po takiej cenie agent będzie sprzedawał wraki, bo to będzie bardziej opłacalne dla niego.
Market of lemon-rynek samochodów używanych; lemo-wrak

Przykład 2: Natura obdarzyła każdego człowieka zdrowiem. Załóżmy, że ktoś jest chory na serce i chce się ubezpieczyć na życie (agent). Jednak firma ubezpieczeniowa nie wie o jego chorobie (pryncypał). W związku z tym, aby zminimalizować ryzyko, że klient zataił chorobę, firma podnosi składkę ubezpieczeniową. Ale wtedy ludzie całkiem zdrowi zrezygnują z ubezpieczenia, bo przestanie im się to opłacać. Tylko ludzie chorzy będą się ubezpieczali. W tej sytuacji kontrakt musi zawierać informacje o stanie zdrowia klienta. Jeśli klient skłamie, to firma nie wypłaci mu ubezpieczenia.

Przykład 3: Natura obdarzyła malarza talentem. Pryncypał (prości, skromni ludzie)-nie zna się wybitnie na sztuce i nie potrafi dobrze ocenić jakości i wartości obrazu. Malarz może sprzedać pryncypałowi byle landszaft.