INGERENCJA RZĄDU NA RYNKU

wprowadzenie do tematu
podatki pośrednie
subsydia i cła
ceny minimalne i maksymalne

Istnieją następujące środki ingerencji państwa na rynku:
1) Podatki (producent za swój towar otrzymuje cenę mniejszą od tej, którą płaci konsument, gdyż państwo pobiera podatek od tej ceny).
2) Dobrowolne ograniczenie produkcji (państwo zawiera z przedsiębiorstwem umowę dotyczącą ogra-niczenia produkcji przez to przedsiębiorstwo).
3) Subsydium (producent otrzymuje za swój towar cenę większą od tej, którą płaci konsument, gdyż państwo dotuje sprzedaż niektórych towarów).

Ad. 1) Działanie podatku na rynku

Ingerencja rządu na rynku może być opisana przez następujący układ równań.

D = a - bpD
S = c + dpS
D = S
pS = pD - t

Ad. 2)

Po zbilansowaniu zysków i strat pozostaje zysk w wysokości b +d. Zatem ograniczenie produkcji jest korzystniejsze niż nałożenie podatku.

Ad. 3)

W przypadku subsydium również pojawia się strata społeczna.

PODATKI POŚREDNIE
Podatek pośredni jest narzucany na producentów przez rząd. Ten podatek zwiększa koszty i powoduje przesunięcie w górę krzywej podaży. Pionowy dystans pomiędzy krzywymi podaży przed i po wprowadzeniu podatku pokazuje jaki jest podatek na jednostkę. Przedsiębiorca może przerzucić część podatku lub jego całość na konsumenta, poprzez wprowadzenie wyższej ceny. To zależy od elastyczności popytu i podaży danego produktu.

Na lewym diagramie, popyt na produkt jest nieelastyczny, dlatego też producent z łatwością przerzuca większość podatku na konsumenta poprzez wyższą cenę. Całkowity podatek na jednostkę produktu jest równy odległości ac, ale większość podatku płaci konsument ab, podczas gdy ciężarem producenta jest bc. Rząd otrzymał dochód z podatku równy ac*Q1.
Na prawym wykresie popyt jest stosunkowo elastyczny, co oznacza, że producent musi pokryć większość podatku sam (zaakceptować niższy zysk krańcowy z każdej sprzedanej jednostki). Ciężar podatku dla producenta (bc) przewyższa ciężar konsumenta (ab). Kiedy popyt jest elastyczny, skutkiem wprowadzenia podatku będzie zwiększenie ceny, lecz widzimy większy spadek w ilości równowagi. Ilość spadła z Q do Q1 na skutek reakcji popytu.

Rozmiar straty społecznej zależy od elastyczności:

Rząd woli raczej nakładać podatki na nieelastyczne towary, bo podatek w takim wypadku powoduje mały spadek konsumowanej ilości, co w rezultacie da większe wpływy z podatku.

Przykładem tego może być wysoki poziom ceł (duty) na papierosy i benzynę. Popyt na oba produkty niewiele się zmienia gdy dokłada się dodatkowe kilka centów do ceny paczki papierosów albo litra benzyny. Rosnące ceny i wyższe podatki prowadzą do zwiększenia wpływów budżetowych z podatku. W roku 2000, cło tytoniowe dało £5,7 miliardów wpływów z podatku do brytyjskiego budżetu.

1. Jaka jest początkowa cena i ilość równowagi?

2. Rząd nakłada podatek wielkości £3 na jednostkę.
Nowy schemat podaży pokazany jest w prawej kolumnie tabeli, po
każdej cenie (także cenie równowagi) dostarczana jest mniejsza ilość.
3. Znajdź nową cenę równowagi po wprowadzeniu podatku.

4. Oblicz całkowite wpływy do budżetu z podatku

5. Jakie są skutki podatku dla konsumentów?

Podatki od wartości (ad valorem)
Gdy podatek jest procentem od kosztu podaży na przykład VAT

SUBSYDIA
Subsydia to płatności rządu dla producentów, redukują one koszty i zachęcają owych producentów do zwiększenia ilości dostarczanej. Rezultatem jest zwiększenie podaży i obniżenie się ceny równowagi.

Wydatki rządu na subsydia

TARYFY IMPORTOWE I CŁA JAKO NARZĘDZIA KONTROLI IMPORTU
Cło jest podatkiem pobieranym od wartości importu. Cele:
- ochrona rodzimych firm przed konkurencją niższych kosztów.
- Jako odpowiedź na nakładanie ich przez innych
- Zwiększanie wpływów do budżetu
- Poprawianie bilansu płatniczego poprzez ograniczanie wzrostu importu
- Kontrolowanie napływu importu w określonych przemysłach, a przez to ochrona zatrudnionych

Skutkiem wprowadzenia cła jest zmniejszenie ilości importu, wielkość zmiany determinuje elastyczność popytu i podaży. Im bardziej elastyczne są krzywe podaży i popytu, tym większy będzie spadek importu po wprowadzeniu cła.

CENY MAKSYMALNE
Rządy mogą legalnie określić na rynku ceny maksymalne, których producenci nie mogą legalnie przekraczać. By przynieść efekt cena musi być ustalona na poziomie niższym od ceny jaka kształtuje się na wolnym rynku.

CENY MINIMALNE
Cena minimalna jest dolnym ograniczeniem cen. Cena rynkowa nie może spaść poniżej jej poziomu. By przynieść efekt, cena minimalna musi być wyznaczona powyżej normalnej ceny równowagi. Dobrym przykładem jest płaca minimalna.